Rapport-Wennink: Nederland blokkeert zijn eigen technologische toekomst

Digitalisering en AI, veiligheid en weerbaarheid, energie- en klimaattechnologie en life sciences en biotechnologie. In deze vier technologische domeinen wordt volgens Peter Wennink beslist of Nederland ook in de toekomst welvarend, veilig en economisch relevant blijft. In zijn rapport ‘De route naar toekomstige welvaart’ waarschuwt de oud-ASML-topman dat Nederland over de kennis en investeringsbereidheid beschikt, maar zichzelf structureel blokkeert met trage besluitvorming, regelgeving en ontbrekende randvoorwaarden.

Volgens het rapport is een jaarlijkse economische groei van minimaal 1,5 tot 2 procent noodzakelijk om stijgende kosten voor zorg, defensie, pensioenen en de energietransitie te kunnen dragen. De huidige ramingen blijven steken tussen 0,5 en 0,9 procent. Blijft dat zo, dan daalt de koopkracht en komt de financiering van publieke voorzieningen onder druk te staan.

Productiviteit is de sleutel

Meer groei kan nauwelijks nog komen uit extra arbeid. De arbeidsparticipatie is hoog, de beroepsbevolking vergrijst en het aantal gewerkte uren per werknemer is beperkt. Volgens Wennink moet toekomstige groei daarom vrijwel volledig uit hogere arbeidsproductiviteit komen. Juist daar laat Nederland steken vallen. De arbeidsproductiviteit groeit al decennia steeds trager en bedroeg de afgelopen twintig jaar gemiddeld 0,6 procent per jaar. Dat is onvoldoende om de noodzakelijke economische groei te realiseren. De oorzaak ligt volgens het rapport in achterblijvende investeringen in technologie, machines, R&D en menselijk kapitaal. Om dit te keren is tot 2035 een extra investeringsimpuls nodig van €151 tot €187 miljard, grotendeels privaat. Dat bedrag komt overeen met het structurele verschil in productiviteitsverhogende investeringen tussen Nederland en landen als de Verenigde Staten.

Sterk in kennis, zwak in opschaling

Nederland heeft volgens Wennink nog altijd een sterke technologische uitgangspositie, met ecosystemen als Brainport Eindhoven, Leiden Bio Science Park en Wageningen. Toch verliest het land terrein. R&D-investeringen blijven achter, start-ups groeien minder vaak door naar scale-ups en kennis wordt te weinig omgezet in economische waarde. Dat is extra problematisch omdat juist in de vier prioritaire domeinen de internationale concurrentie snel toeneemt. De VS en China investeren vele malen meer in AI, halfgeleiders, energie- en defensietechnologie. Zonder gerichte keuzes dreigt Nederland afhankelijk te worden van buitenlandse technologie, met economische en geopolitieke gevolgen.

Investeringen lopen vast op randvoorwaarden

Het rapport stelt nadrukkelijk dat het niet ontbreekt aan investeringsbereidheid. Via 31 consortia zijn 51 concrete investeringsvoorstellen verzameld met een gezamenlijke waarde van circa €126 miljard. Deze projecten komen echter niet van de grond doordat randvoorwaarden ontbreken. Meer dan 14.000 bedrijven wachten op een elektriciteitsaansluiting. Vergunningstrajecten voor industriële projecten duren vaak 20 tot 39 maanden. Het stikstofslot blokkeert nieuwe fabrieken en verduurzamingsprojecten, terwijl industrie en bouw volgens het rapport slechts een beperkt aandeel hebben in de stikstofdepositie op natuurgebieden. Ook ruimte is schaars.

Niet kiezen is geen optie

Volgens Wennink zijn scherpe keuzes onvermijdelijk. Niet alles kan in Nederland, en zeker niet tegelijk. Schaarse ruimte, energie en arbeid moeten gericht worden ingezet voor hoogproductieve activiteiten in maatschappelijk relevante domeinen. Dat betekent ook afscheid nemen van activiteiten die weinig bijdragen aan productiviteit en strategische positie.

Om investeringen te versnellen pleit het rapport onder meer voor een Nationale Investeringsbank, een Nationaal Agentschap voor Baanbrekende Innovatie en een Commissaris voor Toekomstige Welvaart met doorzettingsmacht. Publieke investeringen zijn nodig om private investeringen los te trekken en het vertrouwen van bedrijven te herstellen.

De conclusie is helder: Nederland beschikt over de kennis, het kapitaal en de technologie om vooruit te komen. Maar zolang procedures, netcongestie en bestuurlijke traagheid domineren, blijft een groot deel van dat potentieel onbenut. In de woorden van het rapport: Nederland wil wel, maar het moet ook weer mogen.

Het rapport

De route naar toekomstige welvaart is een advies van Peter Wennink, gepubliceerd op 12 december 2025. Het document is nadrukkelijk gepositioneerd als een Nederlandse vertaling van het Draghi-rapport over de toekomst van het Europese verdienvermogen. Waar Draghi de Europese analyse schetst, maakt Wennink concreet wat die bevindingen betekenen voor Nederlandse technologie, industrie, investeringen en bestuur.