Ondernemers nauwelijks voorbereid op Europese AI-wet

De Europese wet voor kunstmatige intelligentie (AI), de AI Act, is sinds 2024 van kracht en gaat in 2026 volledig gelden. Toch blijkt uit onderzoek van de Kamer van Koophandel (KVK) dat Nederlandse ondernemers nog nauwelijks stappen zetten om zich voor te bereiden. De helft kent de wet niet, slechts zeven procent is goed op de hoogte en amper enkele procenten hebben daadwerkelijk maatregelen genomen.

Vooral middelgrote mkb-bedrijven (met meer dan tien medewerkers) voorzien dat de AI Act gevolgen zal hebben: 44 procent verwacht impact, tegenover 22 procent bij kleinere bedrijven. Desondanks neemt ook in deze groep vrijwel niemand concrete maatregelen. In totaal is slechts twee tot drie procent actief bezig met voorbereidingen, terwijl ruim de helft van alle ondernemers aangeeft geen plannen te hebben.

Kloof tussen gebruik en kennis

In de praktijk groeit het gebruik van AI-toepassingen wel gestaag. Drie op de tien ondernemers zetten inmiddels tools in als ChatGPT of Microsoft Copilot. In de zakelijke dienstverlening loopt dit op tot 46 procent. Een kwart verwacht dat generatieve AI belangrijk wordt voor hun bedrijf, bij middelgrote bedrijven is dat zelfs de helft. Ondernemers die de AI Act kennen, zien vaker het strategische belang van AI dan ondernemers die er onbekend mee zijn.

Onduidelijkheid overheerst bij veel ondernemers. Vier op de tien weten niet of de AI Act gevolgen voor hun bedrijf heeft, en vooral zzp’ers geven aan niet te weten waar te beginnen. Er bestaan vragen over de toepasbaarheid van de wet en de reikwijdte van de verplichtingen.

Wat de AI Act vraagt

De AI Act deelt toepassingen in vier risiconiveaus: minimaal, beperkt, hoog en onaanvaardbaar. Hoe hoger het risico, hoe strenger de eisen. Voor hoog-risico toepassingen, zoals in de zorg, het onderwijs, de financiële sector of veiligheid, gelden zware regels rond transparantie, datakwaliteit, documentatie en menselijk toezicht. Ook gebruikers zijn verantwoordelijk: zij moeten nagaan of een toepassing onder de wet valt, afspraken maken met leveranciers, transparant zijn naar klanten en medewerkers trainen. Vanaf 2025 worden de eerste onderdelen van kracht, vanaf 2026 volledig.

Voor zzp’ers en mkb’ers die generatieve AI gebruiken gaat het meestal om een beperkt risico. Dat betekent lichte verplichtingen, vooral rond transparantie. Toch blijft de ondernemer eindverantwoordelijk en kan de toezichthouder optreden bij verkeerd of onveilig gebruik.

Risico’s voor kleine bedrijven

Robert Bakker, adviseur bij KVK, ziet risico’s: ‘Steeds meer ondernemers gebruiken AI-tools, vaak zonder goed te weten wat de mogelijkheden en beperkingen zijn. Resultaten kunnen verouderd, onjuist of zelfs discriminerend zijn. Dat ondernemers de AI Act nog nauwelijks kennen, verbaast me niet, maar het brengt wel risico’s met zich mee – ook voor kleine bedrijven. Onveilig gebruik kan leiden tot juridische problemen, boetes of reputatieschade. KVK informeert en adviseert ondernemers hierover’.

Tijdens de KVK Ondernemersdagen op 14 en 15 november wordt in inspiratiesessies dieper op het onderwerp ingegaan.