De Specialist: Ongevallen voorkomen

Schreef ik in een vorige editie over het voorkomen van fouten, deze keer een variant hierop. Kunnen ongevallen voorkomen ­worden? Vrijwel iedereen die ik hierover spreek, meent dat dit niet kan. Maar de bewijsvoering ligt op hetzelfde vlak als fouten voorkomen. Mijn idee is dat het prima kan, maar we moeten er wel moeite voor doen.

Er zijn diverse normen en certificatieschema’s als VCA, ISO 45001, OHSAS 18001, de veiligheidsladder en die werken op zich goed. Maar ik ben geen voorstander van certificering omdat het halen van een certificaat dan het doel wordt. En vooral bij veiligheid moet het gaan om het voorkomen van ongevallen en niet om het afwerken van een lijstje of een certificaat aan de muur.

Houvast

Dat wil niet zeggen dat deze normen onzinnig zijn. Integendeel, deze normen geven een goed houvast voor bedrijven die serieus echt veilig willen werken. Daarbij zijn deze normen gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en zijn de in de normen genoemde maatregelen goed onderbouwd. Toch blijf ik van mening dat foutloos en veilig werken prima zelf opgezet kan worden. Immers ken je zelf het eigen bedrijf het beste en de medewerkers weten echt wel wat gevaarlijk is en wat niet. De meeste ongevallen worden niet veroorzaakt omdat men de kennis niet had, ze worden veroorzaakt door onachtzaamheid en door werken in onveilige situaties. Vaak is haast en tijdsdruk een prima katalysator voor ongevallen.

Smoezen

Wat mij in de praktijk wel ergert zijn de twee smoezen: ‘Het is altijd nog goed gegaan’ en ‘Zo werkt dat nu eenmaal bij ons.’ Vooral de eerste is een zaak van meer geluk dan wijsheid. En het hoeft ook vaak maar eenmaal fout te gaan om tot grote problemen te leiden. Wie wel eens een bedrijfsongeval in het eigen bedrijf heeft meegemaakt, weet vast wel wat ik hier bedoel.

Wetenschappelijk

Hoe moeten we ongevallen concreet voorkomen? We starten bij wetenschappelijk onderzoek dat stelt dat 20% van de ongevallen veroorzaakt wordt door een onveilige omgeving en 80% door onveilig handelen. De dominotheorie gaat uit van de volgorde: steen 1: achtergrond en omgeving. Steen 2: menselijk falen. Steen 3: onveilig handelen en onveilige situaties. Uiteraard gaan deze theorieën verder dan dit, maar voor een aanpak is het voldoende.

Veilig werken gaat ook weer in stappen en wel de volgende:

1. Zorg voor een veilige omgeving. Dat is een opgeruimde omgeving die geheel gericht is op de werkzaamheden die er uitgevoerd gaan worden. Afwijkingen zijn direct zichtbaar en worden direct aangepakt. We kunnen hiervoor goed de 5S methode gebruiken, want die zorgt voor een overzichtelijke, opgeruimde en dus veilige omgeving. Gevaarlijke plekken of gevaarlijke processen zijn gemarkeerd en aan het personeel uitgelegd.

2. Zorg dat iedereen volgens de juiste werkprocedures werkt. Dat lijkt een dooddoener, maar als buitenstaander in een bedrijf zie je veel afwijkingen. Zorg ook dat het personeel op de hoogte is van de juiste wijze van werken en zie daarop toe. Overigens hoeft het niet te gaan om uitgebreide schriftelijke instructies. Instructies kunnen ook mondeling in het werk overgedragen worden door ervaren medewerkers. Zorg wel dat deze overdracht goed gebeurt en dat het herhaald wordt. Let verder op dat goed onderhoud van gereedschap en machines ook een onderdeel is van veilig werken. Zorg dat alles in een goede conditie is, dat is veilig en prettig werken en zorgt ook voor een hoge kwaliteit.

3. Blijf erop toezien dat iedereen veilig werkt en geef ook zelf altijd het goede voorbeeld. Dit is de moeilijkste stap. Te vaak zie ik dat ‘het management’ zich niet aan de eigen regels houdt. Dat is zeer demotiverend voor de medewerkers. Spreek medewerkers op een nette wijze aan bij afwijkingen. Maar nog beter is het regelmatig het gehele personeel kort aan te spreken op veilig werken. De toolboxmeeting is een goed instrument. Mijn advies is om eenmaal per kwartaal aan het eind van een middagpauze ca 10 minuten over een veiligheidsonderwerp te praten. Het best aan de hand van een recente waarneming. Op internet zijn vele voorbeelden van toolboxinformatie te vinden, maar de eigen situatie blijft het beste. Spreek ook het gehele personeel aan en niet een paar, want veiligheid wordt door de gehele organisatie bepaalt.

Voorkom je nu ongevallen? Ik denk van wel. Maar de gehele organisatie moet erachter staan. Vinden ze veiligheid een papieren tijger, dan wordt het dat ook.