Column Edse Dantuma: In het oog van de storm

Na het Amerikaanse heffingengeweld van de afgelopen maanden lijkt de rust weer wat teruggekeerd. Met de VK-handelsdeal en het voorlopig terugdraaien van de hoge invoerheffingen op Chinese producten tot het niveau van voor 2 april, hebben de Amerikanen de financiële markten voorlopig gekalmeerd. Maar in het oog van de storm kan het verraderlijk rustig zijn. Het is zeer de vraag of de beperkte overeenkomst met de Britten tot een bredere de-escalatie van het Amerikaanse heffingenbeleid zal leiden.

De eerste handelsdeal was relatief makkelijk te sluiten, aangezien de VS een handelsoverschot in goederen heeft met het VK. Bovendien vormt de export van Britse auto’s bijvoorbeeld nauwelijks een bedreiging voor de grote Amerikaanse autoproducenten. Bedenk ook dat het geen uitgewerkte overeenkomst betreft en dat zelfs het VK, een trouwe Amerikaanse bondgenoot, er niet in is geslaagd de basisheffing van tien procent van tafel te krijgen. Hoewel hoogst onzeker, lijkt tien procent vooralsnog het internationale bodemtarief.

Ondanks een sterker dan verwachte groei in het eerste kwartaal en terugtrekkende bewegingen van de VS, gaat de ontstane onzekerheid de Europese economie en industrie dit jaar wel degelijk raken. De tijdelijke exportimpuls vanwege Amerikaanse vooruitbestellingen in aanloop naar de importheffingen gaat voor een terugslag zorgen. De industrie wordt daarbij extra hard geraakt door de Amerikaanse heffingen. De VS is de grootste exportmarkt voor Europese producten, met een aandeel van 20% van de totale export naar landen buiten de EU. Voor Nederland is dat met 7% beperkter, maar voor beide geldt dat de VS de laatste jaren een belangrijke groeimarkt was. Die tijd lijkt voorlopig voorbij.

Hoewel nu nog uitgesloten van algemene heffingen, heeft Trump aangegeven voor medicijnen en andere producten, zoals halfgeleiders, met specifieke invoerheffingen te komen. Ook voor producenten van machines en apparaten zou een terugkeer naar de eerdere invoerheffing van 20% een hard gelag zijn. Zij zijn goed voor een kwart van de totale Nederlandse goederenexport naar de VS en dreigen daardoor forse schade op te lopen.

De handelsonzekerheid zorgt sowieso voor extra druk op de toch al verzwakte machinevraag, doordat de investeringsbereidheid verder onder druk is gekomen. Ook de werkgelegenheid lijkt te verslechteren, zo laten voorlopende indicatoren zien. De aantrekkende koopkracht van consumenten was eerder reden voor optimisme, maar huishoudens zullen waarschijnlijk grote uitgaven uitstellen vanwege de toegenomen onzekerheid. Uit de ING Vraag van Vandaag blijkt dat het recent toegenomen pessimisme van consumenten voornamelijk uit zorgen over de economische situatie voortkomt.

Toch zijn er ook lichtpuntjes. Zo is het optimisme over de toekomst bij onze oosterburen recent weer flink toegenomen door een nieuwe regering, de vooruitgang in de handelsgeschillen en een stabiliserende inflatie. Voor de energie-intensieve industrie in Nederland bevatte de Voorjaarsnota enkele opstekers. De IKC-compensatie voor grootverbruikers van elektriciteit krijgt een nieuw leven, terwijl de circulaire plasticnorm en de plasticheffing worden aangepast en netbeheerkosten voor bedrijven worden verlaagd. De komende jaren gaat de industrie bovendien in toenemende mate de vruchten plukken van het omvangrijke Duitse investeringspakket en de sterk stijgende Europese defensie-uitgaven. Al met al genoeg reden om na de huidige hoosbuien de nodige zonneschijn te verwachten.